Yabancı Şirketler Türk Olsaydı

Daha önce borsa ve finans ile ilgili blogumda yayınladığım bir yazıyı burada da yayınlama kararı aldım. Komik ve biraz da düşündürücü bir yazı.

Yabancı sermayeli dev şirketler Türk şirketi olsaydı acaba neler olurdu. Aklımca bir kaç senaryo yazıp şirketlerin Türk analogları olan hayali şirketlerin büyüme sürecini yazmaya çalışacağım.

1. Mikro Yazılım Ltd Şirketi: 1975 yılında Amerika'da garajı olan sonradan sıla hasretı duyduğundan dolayı memleketine göçen Bünyamin Kapıcılar tarafından kurulmuş olan bir şirkettir. Şirket önce MY-DOS adında bir işletim sistemi çıkarmış ve yurt dışında IBM'le bu yazılımın bütün IBM bilgisayarlara kurulumu konusunda anlaşma sağlamıştır. Karşılığında her bilgisayar için 10 dolarlık bir ücret MY-DOS'un kasasına gidecekti. Ancak dönemin yasaları uyarınca yurt dışında döviz getirimi ve paranın yurt dışına transferi konusunda çok zorluklar yaşandığından MY-DOS istediği büyümeyi sağlayamamıştır. 1980 ihtilalinde öncesinde MY-DOS'un ofisi MC Donalds'ı protesto etmek isteyen gençler tarafından talan edilmiş ve hükümetin işletim sistemi satışını karneye bağlamasından dolayı da şirket kapanmak durumunda kalmıştır. Bugün, Bünyamin Kapıcılar, Antalya'da internet kafe işletmektedir.

2. Gözlük Anonim Şirketi: Rize'li genç girişimciler Lemi Pehlivan ve Sercan Biricik tarafından 1998 yılında kurulmuştur. Rize'li Lemi Pehlivan 64 K'lik modemiyle yahoo.com gibi arama motorlarına girmekte zorlanmakta ve aradığı şeyi bulsa da indirme konusunda çok sıkıntı çekmektedir. Bunun üzerine arkadaşı Sercan Biricik ile beraber bir arama motoru şirketi kurmaya karar verirler. İlk olarak bir alan adı satın almaya ve ODTÜ'de bu alan adını tescil ettirmeye uğraşırlar. ODTÜ ise sizin gözlük adında bir şirketiniz yok o yüzden gozluk.com.tr yi size veremeyiz gibi bir cevapla döner. Bunun üzerine google.com adlı alan adlı siteyi satın alırlar ve bir kaç eski bilgisayardan çıkardıkları disk ile arama motoru hizmete başlar. Önceleri internet hızındaki yavaşlıktan ötürü içerikleri özetleyip kullanıcılara gösterirler. 2000 senesinde Türkiye çapında 100.000 kullanıcıları olmuştur. 2001 senesinde ise arama motoru kriterlerinde dönemin başbakanının adı yazınca başbakanla ilgili kötü sözler sonuçlarda çıkınca Samsun Mahkemeleri tarafından 6 ay süresince yurt içinde yayın yapmama cezası alırlar. Bunun üzerine sinirlenen Lemi ve Sercan şirketi Amerika'ya taşırlar ve Amerika'da çok büyük destek ve imkan bulurlar. Bugün bu şirket Amerika'daki geçen on senede dünyanın en büyük şirketlerin biri olmuş ve Türkiyeye'de gram vergi ödememektedir.

3.Yokya Cep Telefon Şirketi: 1865 yılında, Osmanlı döneminde kereste işleme üzerine kurulan bir aile şirketidir. Bu şirket 1995 senesinde kadar kereste işlemiş ancak bu işteki karlılık bitince radikal bir kararla araç telefonu üretmeye başlamıştır. Sonrasında ise araç telefonu işinden henüz çok yeni olan cep telefonu işine adım atmıştır. Firmanın yıllık satış adedi 50000 adete çıkmıştır. 2000 senesinde dönemin Cep telefonu operatörlerinden birisinden 1 milyon adetlik sipariş almış ve siparişleri teslim etmiştir. Ancak cep telefonu şirketi cep telefonlarının uygun şartları sağlamadığını bahane gösteren bir şartname maddesiyle cep telefonlarını iade etmiştir. Bunun üzerine yokya şirketi yaptığı yatırımlardan dolayı zor durumda kalmış ve batmamak adına cep telefonu operatör şirketi tarafından cüzi bir bedelle alınmıştır. Sonrasında şirket zamanla dinamizmini kaybetmiş ve 2004 senesinde cep telefonu operatör şirketinin de zor duruma düşmesiyle tamamen kapanmıştır. Şirketin ilk modelleri bugün bile hala sağlamlığını korumaktadır.

Bu yazıyı neden yazdım. Türkiye'de ne yazık ki bir şirketin belli bir büyüklüğün üzerine erişmesinde diğer ülkelerde olmayan bazı sürtünmeler var. Bir şirket çeşitli büyüklük seviyelerinde; Mafia'nın, etik davranmayan rakip şirketlerin, kriz ve siyasi risklerin, yargının, vergisel sürprizlerin, iletişim alt yapısındaki zorlukların baskısı altında ezilmektedir. Şirketlerimiz ne yazık ki sırtında sürekli 50 kilo yük taşıyan ve boyu uzayamayan çocuklar gibi güdük kalmaktadır. Bu konularla ilgili büyük adımlar atılmalı ve Amerika'daki Türk gibi haberlerle değil dünyaya yayılmış global şirketlerimizle övünmeliyiz. Bugün Türkiye'de hala çok şey zor...